به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست هم‌اندیشی دبیرکل نهاد با اعضای هیئت علمی رشته کتابداری و اطلاع رسانیِ پزشکی، سه شنبه ۸ شهریور ماه با حضور سیدباقر میرعبداللهی معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات؛ هادی آشتیانی مشاور اجرایی حوزه دبیرکل؛ سجاد محمدیان، مدیرکل دفتر پژوهش و آموزش؛ سکینه قاسم پور، سرپرست دفتر برنامه‌ریزی؛ جواد اسدی، سرپرست اداره کل تأمین منابع کتابخانه‌ها؛ زهرا جعفری، مشاور رسانه‌ای دبیرکل؛ محمدمهدی زرافشان، سرپرست اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل و علیرضا زندوکیلی، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران به میزبانی کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران برگزار شد که طی آن استادان حاضر و اعضای هیئت علمی از دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، تهران، بیرجند، گلستان، اهواز،‌ کرمان، مازندران و زاهدان  به بیان نکاتی در ارتباط با فعالیت کتابخانه‌های عمومی و دانشگاه های علوم پزشکی پرداختند.

توجه به تولید محتوای «اطلاعات سلامت» در همکاری‌های مشترک

در این نشست فاطمه شیخ‌شعاعی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ابراز خرسندی از برگزاری این نشست گفت: اگرچه تاکنون مسئولان نهاد با استادان علم اطلاعات و دانش‌شناسی در وزارت علوم جلساتی برگزار کرده‌اند، اما این اولین جلسه ای است که با حضور استادان کتابداری و اطلاع رسانیِ پزشکی در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار می‌شود و ان‌شاءالله فتح بابی برای همکاری‌های بیشتر دانشگاه‌های علوم پزشکی با مجموعه نهاد کتابخانه های عمومی کشور باشد.

وی افزود: بنده حدود یک سال است که در انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی در خدمت دوستان هستم. یکی از بحث‌هایی که ما در این سال‌ها در مورد آن پژوهش می‌کردیم، «ارائه خدمات سلامت» از طریق نهاد کتابخانه‌های عمومی بود. من بارها با دانشجویانی مواجه بودم که  پژوهش‌های ویژه‌ای در این زمینه داشته‌اند و امروز خدا را شاکرم که همکاران و مسئولان نهاد نسبت به ارائه این خدمات اهتمام ویژه دارند.

شیخ‌شعاعی به همکاری‌های اخیر انجمن کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی با نهاد اشاره کرد و گفت: حاصل تعامل و هم‌افزایی انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی با نهاد، برگزاری ۶ وبینار با موضوع اطلاعات سلامت بوده که برگزاری آنها از آبان‌ماه با همکاری اساتید علوم پزشکی دانشگاه تهران آغاز شد. همچنین برای ایجاد انگیزه‌ای برای استادان، امتیاز فرهنگی را در این مورد برای آنها فعال کردیم. آخرین وبینار در این زمینه یکشنبه (۷ شهریور) با موضوع «سبک زندگی سالم» برگزار شد و آقای دکتر رضایی زاده، از دانشکده طب ایرانی، در این وبینار سخنرانی کردند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران موضوع «تولید محتوای اطلاعات سلامت» را از مباحث مهم در همکاری‌های مشترک نهاد و وزارت بهداشت دانست و گفت: خوشبختانه در موضوع تولید محتوای اطلاعات سلامت، حجم بسیاری از محتوای معتبر در صفحۀ اینستاگرامی دانشگاه وجود دارد که می‌تواند با همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی به دست صاحبان اصلی آن یعنی مردم برسد تا از آنها استفاده بیشتر بشود.

ایجاد مرجعیت رسانه‌ای در حوزه سلامت

ماشاءاله ترابی، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با ابراز امیدواری نسبت به اجرایی شدن دستاوردهای برگزاری این نشست گفت: دانشگاه علوم پزشکی تهران در دوره جدید مدیریت، بشدت دنبال مفهوم «دانشگاه اجتماعی» است. دانشگاه اجتماعی، دانشگاهی است که باید بر اساس نیازهای جامعه عمل کند. در این راستا ما در دانشگاه علوم پزشکی تهران در ۱۶ حوزه علوم پزشکی به عنوان قطب شناخته می‌شویم و امروز با اجرای برنامه‌های متنوع برای «گفتمان‌سازی عمومی» در جامعه فعالیت می‌کنیم.

وی با اشاره به برخی برنامه‌های اجرایی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه گفت: ما برنامه‌ای پیش‌بینی کرده‌ایم تا به گفتمان‌سازی در حوزه‌های علمی منجر شود؛ چرا که جامعه نیاز دارد با تخصص‌ها و مفاهیم جدید آشنا شود. همچنین در حوزه عمومی نیز برنامه‌های جدیدی را تولید کرده‌ایم، مانند برنامه «برترین‌های دانشگاه» که طی آن دستاوردهای منحصر به فردی که در حوزه پزشکی تولید شده را معرفی می‌کنیم. برنامه دیگری برای دانش آموزان داریم که رشته‌های پزشکی از زبان افراد شاغل در این حوزه توضیح داده می‌شود و تلاش بر این است که بتواند مفاهمه خوبی را برای انتخاب دانش آموزان به وجود آورد.

ترابی ادامه داد: اشتراک‌گذاری تجارب مردم از دیگر برنامه‌های ما است. تلاش بر این است که  اگر یک بیمار یا دانشجو تجربۀ موفقی از درمان و یادگیری دارد، آن را به اشتراک بگذارد. برخی از بیمارستان‌های ما مانند مجتمع درمانی امام خمینی (ره) ـ که از اقصی نقاط کشور مراجعه کننده دارد ـ، بیمارستان شریعتی و سینا مرجع کشوری هستند.

وی تأکید کرد: ما باید به این مراجعه‌کنندگان بهترین خدمت اطلاعاتی و درمانی را ارائه دهیم؛ چرا که خیلی از بیمارانی که به دانشگاه‌های ما مراجعه می‌کنند پس از درمان باید پیگیری‌های درمانی را ادامه دهند. در این زمینه سعی کرده‌ایم بتوانیم سامانه‌هایی را به وجود بیاوریم که به عنوان مرجعی قابل اعتماد و روزآمد باشند. اطلاعات جعلی و غلط در حوزه سلامت بی نهایت زیاد است و افراد برای اینکه بتوانند اطلاعات صحیحی پیدا کنند با مشکل مواجه هستند. یکی از نتایج همکاری نهاد و ما می‌تواند ایجاد این مرجعیت رسانه ای باشد تا هرکسی که به دنبال اطلاعات معتبر در حوزه سلامت است به این مکان مراجعه کند. بسیار خوشحالیم که نهاد این مسیر را آغاز کرده و ما نیز با همه ظرفیت‌های خود آماده همکاری هستیم.

ایجاد فضای مطالعاتی برای دانشجویان رشته پزشکی

غلامرضا حسن پور، مدیر امور عمومی معاونت تحقیقات و فنآوری دانشگاه علوم پزشکی تهران در این نشست، پیوند دانشگاه‌های علوم پزشکی با نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور را یک فرصت مغتنم دانست و گفت: بسیار خوشحالم که دوستان نهاد کتابخانه‌های عمومی این فرصت را فراهم کردند تا گفتمانی داشته باشیم که حوزه‌های وزارت بهداشت به ویژه دانشگاه علوم پزشکی و مشخصاً دانشگاه علوم پزشکی تهران را با کتابخانه‌های عمومی مرتبط کنیم.

وی افزود: دبیرکل محترم نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور باید در برخی حوزه‌ها به صورت ویژه به ما کمک کنند؛ به عنوان مثال سال‌هاست که دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۱۹ هزار دانشجو در حوزه‌های مختلف پزشکی و پیراپزشکی فعالیت می‌کند، ولی ما یک کتابخانه متمرکز خوب در نزدیکی دانشگاه تهران نداریم تا دانشجویان بتوانند از این فضا استفاده کنند. تصور می‌کنم که می‌توانیم با مشارکت‌های مؤثر این فضاها را برای دانشجویان ایجاد کنیم.

تمهیدی برای تفکیک محتوای معتبر و نامعتبر در حوزه سلامت

حسین دهداری راد از دانشگاه علوم پزشکی تهران، با تقدیر از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای برگزاری این نشست گفت: رسالتی که به عنوان کتابدار همواره بر عهده ما بوده، رساندن اطلاعات درست به دست کاربر است. اما در حوزه سلامت، به دلیل سر و کار داشتن با جان مردم و حساسیت‌های بیشتر، باید اطلاعات موثقی داشته باشیم. ما امروز با مشکل تولید محتوا در حوزه سلامت مواجه هستیم. دانشگاه علوم پزشکی تهران در حال انجام اقداماتی است تا محتواهای قابل‌اعتمادی را تولید کند و در اختیار جامعه قرار دهد، اما این خیلی کم و کوچک است. وی افزود:  به نظر من اگر نهاد کتابخانه‌ها می‌خواهد در این زمینه فعالیت کند، به دلیل ارتباط مستقیمی که با جامعه دارد، می‌تواند اقدامات مؤثری انجام دهد. اطلاعات مورد نیاز ما باید ساختار و چارچوب داشته باشد تا عموم مردم بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند. بسیار مهم است که این اطلاعات بتواند در یک جا جمع آوری شود؛ برای مثال اگر ما سایت و پایگاهی برای اطلاعات و داده‌ها داشته باشیم، می توانیم اطلاعات بسیاری درباره بیماری‌های مختلف را در اختیار عموم جامعه قرار دهیم. دهداری تأکید کرد: اگر نهاد در این زمینه سرمایه گذاری کند، می‌توان با مشارکت دانشگاه‌ها که هر کدام برای خود محتوای آموزشی اختصاصی دارند، همه اطلاعات و محتوا را در یک سایت جمع آوری کرد و به این صورت می‌توانیم بحث ارائه اطلاعات معتبر و تفکیک آن از محتوای نامعتبر را حل کرد.

بازنگری در تأمین منابع حوزه سلامت در کتابخانه‌ها

محمد اعظمی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان نیز در این نشست گفت: بنده این افتخار را داشتم که در اولین نشست هم‌اندیشی نهاد با اساتید با حضور آقای مختارپور حضور داشته باشم. امروز نیز بسیار خوشحال هستم که در این جلسه که به تدبیر مسئولان جدید نهاد کتابخانه‌های عمومی برگزار شد، حضور داشته باشم. بنده در سال ۹۱ با راه‌اندازی انجمن کتابداری در کرمان، رابطه نزدیکی را با اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان برقرار کردم و توانستیم همایشی ملی در حوزه سواد سلامت برگزار کنیم.

وی افزود: مشاهدات ما از منابع کتابخانه‌ها نشان می دهد که ما در حوزه منابع سلامت در کتابخانه‌های عمومی با کمبود مواجه هستیم که انتظار می‌رود این مجموعه‌ها بازنگری شود. وقوع پاندمی کرونا ضرورت بازنگری در این حوزه را بیش از پیش مشخص کرد و تلنگری بود تا بتوانیم با یک ارزیابی در منابع حوزه سلامت، کتابخانه‌هایمان را بیش از پیش در این حوزه غنی کنیم.

اعظمی با اشاره به تجربیات کسب شده در دورا ن پاندمی کرونا گفت: ما از سال ۹۸ یک پاندمی جهانی را تجربه کردیم. دوره ای که برای ما بسیار سخت بود و امیدوارم با ادامه چنین تدابیری، برگزاری جلسه‌های هم اندیشی و خروجی آن در حوزه اجرا، بتوانیم اتفاقات مفید و موثری را در این حوزه رقم بزنیم.

ایجاد چارچوبی مشخص برای کار در حوزه کتاب‌درمانی

موسی یمین فیروز عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران به چالش‌های موجود برای ارتباط مؤثر با کتابخانه‌های عمومی استان اشاره کرد و گفت: با اینکه حدود ۱۰ سال است به عنوان رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی در این استان فعالیت می‌کنم، همچنان ارتباط خوبی بین ما برقرار نشده است. امیدواریم با رویکردی که در دوره جدید نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ایجاد شده، روحیه همکاری و هم‌افزایی برای استان‌های مختلف ما نیز ایجاد شود تا با استفاده از این توانمندی‌ها به اهداف مشترک دست پیدا کنیم.

وی افزود: متأسفانه آن گونه که باید به «کتاب‌درمانی» در جامعه توجه نشده است. اگرچه دانشگاه علوم پزشکی به این موضوع ورود کرده و اساتید در این حوزه پژوهش‌هایی را انجام داده‌اند، اما پیشنهاد می‌کنم که چارچوبی برای ایجاد این مبحث در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ایجاد کنیم. اگر چه موضوع کتاب‌درمانی جدید است و استاندارد مشخصی برای این کار در کشور وجود ندارد، اما با همکاری همه اساتید کتابداری به این حوزه می‌توانیم اتفاقات خوبی در این حوزه رقم بزنیم.

ارائه اطلاعات سلامت به خانواده‌ها از طریق کتابخانه

علی حسین قاسمی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز در این نشست گفت: بر اساس تحقیقی که درباره سهم کتاب‌ها و منابع پزشکی در کتابخانه‌های عمومی انجام دادیم، به نظر می‌رسد که سهم نسبی منابع سلامت در کتابخانه‌های عمومی قابل توجه نیست و یا در حدی که در کتابخانه‌های عمومی کشور های دیگر ارائه می شود در کشور ما وجود ندارد. اساساً ما منابع موثق و در دسترس زیادی در حوزه سلامت نداریم. همچنین منابع برخط به شکلی که نظارت شده باشد وجود ندارند.

وی افزود: اگر فرض بگیریم دانشگاه‌های علوم پزشکی شریان‌های اصلی اطلاعات سلامت هستند، ما یک ظرفیت دیگری داریم که می‌توان آن را سیستم مویرگی اطلاع رسانی کشور دانست که همانا کتابخانه‌های عمومی هستند؛ برای مثال در خوزستان آنجا که دسترسی به شبکه بهداشت و درمان بسیار ضعیف است، نهاد کتابخانه‌های عمومی می‌تواند دسترسی مناسبی برای مردم در این زمینه ایجاد کند.

‌قاسمی با اشاره به برخی اقدامات انجام شده در همکاری خود با کتبخانه‌های عمومی گفت: در سال ۹۶ و ۹۷ تلاش ما تلفیق این دو ظرفیت بود. ما ساز و کاری تعریف کردیم تا کتابخانه‌های عمومی در قالب ارتقای اداری کتابداران و ارتقای درجه کتابخانه‌ها اقداماتی تعریف کنند که متضمن ترویج اطلاعات سلامت باشد. وقوع کرونا پس از این اقدام اولیه نشان داد که ما درست فکر می‌کردیم و برای مقابله پیش از بحران، نیاز به ایجاد ارتباط بین این دو نهاد داریم. در واقع نهاد کتابخانه‌ها به این شکل می‌تواند اطلاعات سلامت را به درون خانواده ها ببرد.

لزوم حمایت از پایان‌نامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی

اعظم شاهبداغی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز گفت: کتابخانه‌های عمومی می‌توانند محل ملاقات متخصصان حوزه سلامت با کاربران نهایی حوزه سلامت باشند؛ جایی که شاید تاکنون خلاء آن بسیار احساس شده است. متأسفانه اثر پژوهش‌ها در حوزه سلامت در همان رشته تخصصی و در محیط آکادمیک باقی مانده و اطلاعات لازم به دست کاربران حوزه سلامت نمی‌رسد. از این جهت کتابخانه‌ها می‌توانند نقش پررنگ‌تری در این زمینه ایفا کنند تا این اطلاعات به بهترین شکل در اختیار کاربران نهایی حوزه سلامت قرار گیرد.

وی افزود: پیشنهاد می‌کنم نهاد با حمایت از پایان نامه‌های دانشجویی و پایان‌نامه هایی که در حوزه اطلاعات سلامت ارائه می‌شود، به تولید محتوای مناسب برای افزایش سواد اطلاعات سلامت و موارد مرتبط کمک کند.   متأسفانه این پژوهش‌ها همچنان در دانشگاه‌ها باقی مانده و به سمت کتابخانه‌های عمومی نرفته است. اما با این حمایت می‌تواند در راستای نیازها و اولویت‌های پژوهشی که نهاد کتابخانه‌های عمومی مطرح می‌کند، مورد توجه ویژه قرار گیرد.

تأثیر حضور «کتابدار سلامت» در کتابخانه‌ها

در ادامه، مسعود محمدی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی گلستان گفت: یک نهاد عمومی جامعه‌محور مانند نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور قطعاً دغدغه خلوت‌شدن بیمارستان‌ها را دارد و سلامت مردم برای آن در درجه بالای اهمیت قرار دارد. تمرکز بر «خودمراقبتی» در رفتارهای سلامت بسیار اهمیت دارد. البته خودمراقبتی یک شمشیر دولبه است و اگر در مسیر و جریان صحیح خود قرار نگیرد ممکن است تبعات سنگینی برای سلامت جامعه در بر داشته باشد.

وی افزود: امروز گفتمان ما در حوزه پژوهش در جامعه پزشکی، گفتمان مبتنی بر شواهد است.  این موضوع برای مردم نیز صدق می‌کند؛ یعنی باید فرهنگ سلامت مبتنی بر شواهد را به مردم منتقل کنیم. بنابراین، نهاد کتابخانه‌های عمومی در اینجا بخشی جدا از نظام سلامت نیست و می‌تواند بسیار کارساز و راهگشا باشد.

مسعود محمدی  با اشاره به برخی تحقیقات در این زمینه گفت: ما در کتابخانه‌های عمومی استان گلستان پژوهشی را انجام دادیم که هنوز البته نتایج آن ارائه نشده است. این پژوهش نشان داده که تنها ۵ درصد از منابع اطلاعاتی مربوط به حوزه سلامت، موثق و معتبر هستند و عموما خوراک اطلاعاتی عموم مردم در این حوزه از منابع غیرمعتبر مانند شبکه‌های اجتماعی تأمین می‌شود؛ موضوعی که می‌تواند رفتار سلامت مخاطره‌آمیز را گسترش دهد. اگر دانشگاه علوم پزشکی بخواهد به تنهایی این جریان را کنترل کند، قطعاً کاری از پیش نخواهند برد و حتماً باید نهادهایی مانند نهاد کتابخانه‌های عمومی در این زمینه وارد شود.

وی تصریح کرد: پیشنهاد من این است که به مفهوم «کتابدار سلامت» توجه ویژه‌ای شود. البته همه محدودیت‌ها را درک می‌کنیم، اما اگر کتابخانه‌ها به کتابدار سلامتی که با محتوای سلامت آشنایی دارند مجهز شوند، می‌توان با ارائه منابع مرتبط و همچنین ارتباط دادن مردم با متخصصان، گام مهمی در راستای سلامت جامعه برداریم. امروزه تمامی منابع اطلاعاتی تمرکز خود را از مباحث تخصصی به مباحث مرتبط با عموم مردم معطوف کرده‌اند.

ارائه منابع معتبر در حوزه سلامت در بستر الکترونیک

زیور صباغی‌نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز در ادامه این نشست گفت: امروز ماهیت خدماتی که ما می‌توانیم از طریق کتابخانه‌های عمومی در اختیار مردم قرار دهیم، تغییر کرده است. این موضوع، بویژه پس از اینکه جامعه با پاندمی کرونا مواجه شد، از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. پیشنهاد من این است که کتابخانه‌های عمومی، به عنوان یک رسانه، با بستر الکترونیک عمل کنند. کتابخانه‌ها با برگزاری فعالیت‌های مجازی در کنار کارگاه‌ها و فعالیت‌های حضوری خود می‌توانند اقدامات بسیار موثری را در گروه‌های سنی و گروه‌های خاص رقم بزنند.

وی افزود: با تمهیداتی می‌توانیم منابع معتبرِ مرتبط با موضوع را در بستر الکترونیک براحتی در دسترس مخاطبان هدف قرار دهیم. البته فضای مجازی شاید در پایتخت و مراکز استان‌ها فعال باشد، اما در سایر مناطق آن‌گونه که باید فعال نیست و نیاز به سازوکار ویژه‌ای دارد که باید برای آن برنامه‌ریزی کرد. به این شکل ما می‌توانیم از اتفاقاتی مانند کرونا چند گام جلوتر باشیم.

همنشینی وزارت بهداشت و نهاد برای اجرای نتایج پژوهش‌ها

حسین بیدختی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند نیز ارتباط نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با دانشگاه‌ها و با بدنه وزارت بهداشت را اتفاق فرخنده‌ای دانست و گفت: همان‌طور که نهاد کتابخانه‌های عمومی شبکه گسترده خود را حتی تا سطح روستاهای کشور توسعه داده، یکی از گسترده‌ترین شبکه‌ها را شبکه وزارت بهداشت در اختیار دارد؛ چراکه ممکن است یک روستا مدرسه نداشته باشد، اما قطعا یک به‌ورز دارد.

وی با اشاره به برخی تجربیات برای دسترس‌پذیرکردن منابع اطلاعاتی در حوزه سلامت گفت: یکی از این اقدامات، راه‌اندازی سامانه «انتشار نتایج طرح‌های تحقیقاتی در کشور» بوده است. شاید کمتر جایی در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور وجود دارد که نتیجه طرح تحقیقاتی و پایان‌نامه‌ها را در قالب یک سامانه انتشار نتایج، منتشر کند و البته قدم بعدی آن رساندن آن پیام به مخاطب باشد؛ همان مخاطبی که شما در کتابخانه‌های عمومی کشور با آنها مواجهه دارید. این فاز زمانی تکمیل می‌شود که ما همه این ساختارها را در کنار هم بگذاریم.

بیدختی با بیان اینکه ارائه اطلاعات سلامت سالم یکی از دغدغه‌های اساسی استادان بوده است، گفت: نهاد می‌تواند اولویت‌های پزشکی حوزه سلامت را مشخص کند و حرفه‌مندان این حوزه کار پژوهشی خود را بر اساس این اولویت‌ها به سرانجام برسانند. همچنین جامعه پزشکی می‌تواند، از طریق عضویت، با کتابخانه عمومی ارتباط داشته باشد و از سوی دیگر میزانی از منابع اطلاعاتی که ممکن است در بدنه کتابخانه‌های نهادی کمتر باشد، از طریق کتابخانه‌های دانشگاهی و دانشکده‌های علوم پزشکی در سراسر کشور تأمین شود.

وی ادامه داد: انجمن کتابداری و اطلاع رسانی و پزشکی ایران، انجمنی نوپا است و حدود ۲ ماه است که زیرساخت‌های آن شکل گرفته و در تلاش هستیم که بتوانیم گام‌های مثبتی در این عرصه برداریم. قطعاً حمایت‌های نهاد از این انجمن نوپا می‌تواند در ادامه مسیر آن مؤثر واقع شود.

ارائه خدمات و مشاوره اطلاعات پزشکی در کتابخانه‌ها

وحیده زارع مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در این نشست به ارائه پیشنهادهایی برای همکاری‌های مشترک پرداخت و گفت: معتقدم که منابع الکترونیکِ مرتبط با حوزه سلامت در کتابخانه‌ها باید تقویت شود. راه‌اندازی وب‌سایت سلامت با استفاده از پایان ‌نامه ها و طرح‌های پژوهشی ارائه شده، ارائه مشاوره اطلاعات سلامت و برگزاری جلسات مشاوره پزشکی رایگان با دعوت از پزشک متخصص به صورت هفتگی و ماهانه به میزبانی کتابخانه‌های عمومی از جمله اقداماتی است که می‌تواند در این حوزه اجرایی شود.

وی افزود: کتابداران پزشکی دارای امکان ارائه خدمات و مشاوره اطلاعات پزشکی به مخاطب هستند؛ به عبارت دیگر، شبکه کتابخانه‌های عمومی می‌تواند ارائه کننده‌ خدمات سلامت با تجویز پزشک باشد که این موضوع می‌تواند یا به صورت آزمایشی اجرا شود که اتفاقاً پایان نامه‌هایی نیز در این زمینه وجود دارد.

تشکیل کارگروهی مشترک برای تسریع امور اجرایی

در ادامه این نشست، سیروس پناهی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: تصور می‌کنم در اهداف، اصول و کلیات مشترک هستیم و اختلاف نظری نداریم. چیزی که من بیشتر بر آن تأکید دارم برگزاری چنین نشست‌هایی و بهره‌برداری از نتایج آن است. مشکل ما بیشتر ساختاری است و باید همتی برای اجرایی کردن آن ایجاد کنیم.

وی افزود: پیشنهاد من این است که کارگروهی مشترک برای تسریع امور اجرایی و نصمیمات حاصل شده از این جلسات تشکیل شود و با حمایت از بعد مدیریتی و مالی، کار را پیش ببریم. اگر این حمایت‌ها وجود نداشته باشد، ایده ها همچنان عقیم و ناکارآمد خواهد ماند.

برگزاری همایش‌های بین المللی در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی

محمد کریم صابری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان، نیز با تقدیر از از دبیرکل نهاد برای تشکیل این جلسه گفت: امیدوارم ماحصل این نشست تعامل بیشتر نهاد و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور باشد و شاهد ارتقای خدمات حوزه سلامت در کتابخانه‌های عمومی باشیم. خوشبختانه بنده با نهاد کتابخانه‌های عمومی بیگانه نیستم و سال‌ها در این نهاد کار کرده‌ام. چند سالی این افتخار را داشتم که به عنوان کارشناس پژوهش، رئیس اداره استاندارد و معاون استان البرز باشم و چندین بار از کتابخانه‌های عمومی استان البرز بازدید و با مسئولان و مراجعان آن صحبت کرده‌ام و به طورکلی با ظرفیت‌ها و امکانات نهاد آشنایی کافی دارم.

استفاده از ظرفیت استادان کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در انجمن‌های استان‌ها و شهرستان‌ها، برگزاری همایش ملی و بین المللی در حوزه کتابداری و خدمات سلامت، حمایت از پایان نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی، انعقاد تفاهم‌نامه و برگزاری جلسات رسمی میان ادارات کل استانی نهاد با گروه‌های کتابداری پزشکی، حضور استادان رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی در ترکیب هیئت تحریریه مجله علمی پژوهشی نهاد به نام «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» از جمله پیشنهادهای دکتر محمد کریم صابری در این نشست بود.

انتقال نتایج تحقیقات و پژوهش‌ها به سیاست‌گذاران نهاد

سلیمانی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، نیز در این نشست گفت: صحبت‌های من بیشتر بر مبنای سیاست‌گذاریِ مبتنی بر شواهد در حوزه ترجمه دانش است. ما شاهدیم که زحمات زیادی کشیده می‌شود، اما چقدر از این زحمات مبتنی بر شواهد است؟ در دانشگاه‌ها کارهای بسیار خوبی را در پایان‌نامه و طرح‌های پژوهشی انجام داده‌ایم و مقاله‌های آی اس آی هم در این زمینه منتشر شده، اما نتایج آن در اختیار ذی‌نفعان و مخاطبان که همان مراجعان به کتابخانه‌های عمومی نهاد هستند قرار نگرفته است.

وی تاکید کرد: پیشنهاد می‌کنم کانالی ایجاد شود تا بتوانیم نتایج تحقیقات را به سیاستگذاران نهاد منتقل کنیم. براین اساس، پیشنهاد برقراری یک کانال ارتباطی موثر بین دانشگاه و نهاد را دارم که اگر از طرح‌های پژوهشی نتیجه‌ای به دست آمد، آن نتایج را در اختیار سیاست‌گذاران و مدیران ارشد نهاد قرار دهیم.

اهمیت سواد اطلاعات سلامت و لزوم ایجاد دسترسی مناسب به اطلاعات معتبر، خارج کردن خدمات کتابخانه‌ای از چهار دیواری دانشگاه با استفاده از فناوری و اینترنت، توجه به انتصابات در استان‌ها و ایجاد ارتباط میان انجمن‌ها و ادارات کل استانی از دیگر نکاتی بود که سلیمانی در سخنان خود به آنها اشاره کرد.

نقش ویژه کتابخانه‌های عمومی در حوزه پیشگیری

در ادامه این نشست لیلا کیخا عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان گفت: می‌توان سازو کاری پیش‌بینی کرد تا اساتید محترم گروه کتابداری به عنوان میانجی با گروه‌ها و دانشگاه‌های مختلف ارتباط برقرار کنند تا در سطوح پیشگیری، درمان و تحول بخشی با کتابخانه‌های عمومی همکاری داشته باشند.

وی افزود:  پیشگیری، یک موضوع مهم در ارائه خدمات سلامت است که در کشور ما آن‌گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است. نقش کتابخانه‌های عمومی در حوزه پیشگیری می‌تواند بسیار پررنگ باشد. می‌توانیم با ایجاد دسترسی به اطلاعات معتبر و مناسب، بسیاری از هزینه‌های بخش سلامت کاهش دهیم و آموزش‌هایی در سطح پیشگیری در کتابخانه‌های عمومی ایجاد کنیم.

اهمیت اطلاع‌رسانی سلامت از طریق کتابخانه‌ها

عبدالرسول خسروی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در سخنانی گفت: خوشبختانه در چند ماه اخیر اتفاقات بسیار خوبی رخ داده؛ از جمله راه اندازی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، برگزاری جلسات هم اندیشی با دانشگاه‌ها و اخیراً هم انتصاب سرکار خانم دکتر شیخ شعاعی در وزارت بهداشت. این اتفاقات را به فال نیک می‌گیریم و آنها را برای جامعه کتابداری ایران یک فرصت مغتنم می‌دانیم.

وی افزود: در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر ارتباط بسیار خوبی با ۹۰ کتابخانه‌ عمومی استان داشته و جلسات هم‌اندیشی خوبی برگزار کرده‌ایم. همچنین طرح‌های پژوهشی بسیار خوبی در راستای ارائه اطلاعات سلامت در کتابخانه‌های عمومی انجام شده که مقالات آن نیز منتشر شده است. شاید به عنوان اولین دانشگاهی بودیم که با اداره کل کتابخانه‌های بوشهر تفاهم‌نامه راه‌اندازی بخش اطلاعات سلامت در کتابخانه عمومی را امضا کردیم. گرچه با تغییر و تحولاتی که اتفاق افتاد به طور کامل محقق نشد، اما استقبال خوبی از برگزاری آن به عمل آمد. بنده معتقدم  چیزی که توانسته به کاهش تلفات ناشی از کرونا کمک کند، همین موضوع اطلاع رسانی سلامت بوده است.

کتابخانه‌ها؛ حلقه مفقوده جریان اطلاعات سلامت

ادامه این نشست با سخنان مریم‌سادات رزمگیر از دانشگاه علوم پزشکی ایران همراه بود. وی در سخنانی گفت: از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای میزبانی این نشست تشکر می کنم. خوشبختانه علاقه‌مندی و توانمندی بسیاری در حوزه های پژوهشی مرتبط با سلامت در دانشگاه‌های علوم پزشکی وجود دارد که مصرف‌کننده آن آحاد مردم هستند. اما ایجاد دسترسی به این محتوا موضوعی است که با ظرفیت موجود در نهاد کتابخانه های عمومی کشور قابل انجام است.

وی افزود: بر اساس تحقیقات موجود می‌دانیم بیماری‌های غیرواگیر و اصلی‌ترین عامل مرگ و میر در جهان و بخصوص در ایران هستند. بر این اساس استفاده از نتایج پژوهش‌ها در این زمینه می‌تواند کمک کننده باشد. با اینکه سامانه‌هایی برای این موضوعات در وزارت بهداشت وجود دارد، اما کتابخانه می‌تواند به عنوان حلقه مفقوده ارتباطی در جریان ارائه اطلاعات سلامت به مردم ایفای نقش کند.

مجموعه‌سازی در حوزه سلامت برای کتابخانه‌ها

اشرفی از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز به صورت مجازی در این نشست شرکت کرد و به بیان نکاتی در باب توجه به حوزه سلامت در کتابخانه ها پرداخت و گفت: موضوعی که همواره از دغدغه‌های من بوده بحث مجموعه‌سازی در کتابخانه‌های عمومی است. کشور ما دارای گونه‌های نژادی با فرهنگ و اقلیم مختلف است که بر این اساس با یک سیاست واحد متمرکز نمی توان نیاز اطلاعاتی و دانشی همه آنها را برطرف کرد.

وی ادامه داد: سیاست‌های متمرکز مجموعه‌سازی قاعدتاً با نیاز عموم جامعه از اقشار و فرهنگ‌های مختلف سازگار نیست. استفاده از افراد مجرب در حوزه کتابخانه‌های عمومی و اصلاح روند انتخاب در حوزه مدیریتی در استان‌ها نیز از مواردی است که به نظر بنده نیاز به بازنگری دارد.

حمایت از انجمن نوپای کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی

شادی اسد زندی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در سخنانی گفت: نهاد می‌تواند یک چارچوب انتظاراتی برای ما استادان دانشگاه علوم پزشکی تعریف کند تا ما با اهداف نهاد بیشتر آشنا شویم تا با استفاده از ظرفیت‌های مشترک کار را پیش ببریم. به عبارت دیگر اینکه مشخص شود انتظار نهاد از شخص ما چه هست می‌تواند به ارائه پیشنهادهای مؤثرتر منجر شود.

وی همچنین با اشاره به لزوم حمایت از انجمن کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی گفت: با توجه به اینکه انجمن ما یک انجمن نوپاست که با همراهی چند تن از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این رشته اداره می‌شود، حمایت از انجمن می‌تواند به محکم‌تر شدن جایگاه آن کمک کند.

استمرار برگزاری جلسات مشترک

لیلا نعمتی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در سخنانی گفت: در سال ۹۳ «مجموعه کتابخانه‌های بزرگ کشور» به نام «مکتب» شکل گرفته بود که در آن ۸ کتابخانه بزرگ کشور حضور داشتند. در آن زمان این مجموعه با اصول خاصی جلسات خود را ادامه می‌داد که در ادامه به دلیل جابجایی افراد ادامه پیدا نکرد. برگزاری این جلسات نیز حرکت بسیار پسندیده‌ای است که امیدوارم در سیاست‌های کلان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور قرار گیرد و با جابجایی افراد مختلف متوقف نشود.

لزوم بررسی ظرفیت‌های وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور برای یافتن نقاط مشترک و جلوگیری از فعالیت‌های موازی به منظور تعامل بیشتر، با صرف هزینه و انرژی کمتر برای رسیدن به اهدف، از دیگر نکاتی بود که نعمتی در سخنان خود به آن اشاره کرد.

همگرایی بیشتر کتابخانه‌های عمومی و دانشگاه‌های علوم پزشکی

علی حمیدی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در این نشست گفت: ما کتابخانه‌های عمومی را به عنوان دانشگاه جامعه می شناسیم؛ با توجه به فعالیت‌هایی که در کتابخانه‌ها صورت می‌گیرد؛ این مراکز می‌توانند نقش مهمی در ارتقای فرهنگ جامعه داشته باشند. امروز زحمات زیادی در کتابخانه‌ها کشیده می‌شود، اما به نظر می‌رسد نیازمند همگرایی بیشتر کتابخانه ها با دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت هستیم.

وی افزود: سیاه نمایی‌ها و ارائه اطلاعات نادرست در حوزه سلامت یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ما بوده که در دوره پاندمی کرونا نیز به شدت با آن درگیر بودیم. آموزش سواد رسانه ای و ارائه اطلاعات معتبر در حوزه سلامت با همکاری مشترک دو مجموعه می‌تواند برطرف‌کننده بخش عمده‌ای از این مشکلات باشد.